Marcel Proust in gezelschap van Montaigne, Vestdijk en Visconti
Voor onze jaarlijkse Marcel Proustdag hebben we ons ditmaal laten inspireren door schrijvers en filmkunstenaars die in hun werk verwantschap vertonen met de Recherche van Proust.
Programma
11.00 Voordracht van Hans van Pinxteren over zijn persoonlijke ervaringen bij het vertalen van de Essays van Montaigne.
12:00 Lezing van romaniste Sabine van Wesemael over Proust & Vestdijk.
13:30 Film L'innocente van Luchino Visconti, naar de roman van Gabriele D'annunzio. Voor Visconti ls de Recherche van Proust een belangrijke inspiratiebron. Met een inleiding van Anja-Hélène van Zandwijk.
Achtergrondinformatie
In zijn boek Hoe ouder hoe vrolijker kijkt literair vertaler Hans van Pinxteren terug op zijn leven en werk. Het is een hommage aan de vertaler en een plezier om te duiken in de levens en het oeuvre van de grote Franse schrijvers en filosofen. Twaalf jaar heeft Van Pinxteren aan de vertaling van de Essays van Montaigne (1533-1592) gewerkt. Doordat hij na vijf jaar een beetje vastliep, besloot hij naar het slot Montaigne in de Périgord af te reizen. Als Montaignes vertaler krijgt hij de sleutel van diens werkruimte in de toren bij het kasteel. Urenlang blijft hij daar zitten nadenken, voelen en kijken naar de inscripties die Montaigne in de balken heeft laten graveren. Wie was de man die hier vier eeuwen geleden heeft zitten schrijven? En laat hij hem nou vinden! ‘Het was net of hij zojuist het vertrek was uitgelopen om elders in het kasteel een bediende een opdracht te geven.’
En zo heeft hij vriendschap gesloten met Michel de Montaigne, die hem de moed gaf zijn enorme klus voort te zetten: de 1.400 pagina’s van de Essays in de geest van de schrijver toegankelijk maken voor de Nederlandse lezer. Het boek verscheen in 2004. ‘Ik heb zo’n twaalf jaar heen en weer gependeld tussen zijn eeuw en de mijne. En toen ik klaar was, had ik een verjongingskuur ondergaan. Of áls ik al ouder was geworden, dan ook een stuk vrolijker.’
Sabine van Wesemael doceert aan de Universiteit van Amsterdam, ze spreekt en publiceert regelmatig over moderne Franse literatuur. Vestdijk heeft bij herhaling aangegeven dat het lezen van de romancyclus A la recherche du temps perdu van Marcel Proust van betekenis is geweest voor zijn eigen schrijverschap. Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw heeft hij zich ingespannen om Prousts roman voor het voetlicht te brengen.
Vestdijk verwerkte verwijzingen naar de Recherche in zijn aanzet tot een proefschrift Het wezen van de angst en laat Anton in De laatste kans een aantal deeltjes Proust lezen. Zowel in de jaren dertig als na de Tweede Wereldoorlog ontpopt Vestdijk zich als een vurig pleitbezorger van de Recherche en stelt alles in het werk om aanvallen op Proust te pareren; de standpunten die hij daarbij naar voren brengt zijn vaak zeer eigenzinnig en getuigen van een opmerkelijk groot inzicht. Vestdijk heeft een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse Proust-kritiek. Maar de analyses van Vestdijk tonen eveneens aan dat literaire kritiek zoals zo vaak, functioneert als reflectie op de eigen schrijversproblematiek. De doorwerking van de Recherche in het werk van Vestdijk komt sterk naar voren in zijn Kind tussen vier vrouwen.
L’innocente van Lucino Visconti.
Italiaans-Franse dramafilm uit 1976 met in de hoofdrollen Giancarlo Giannini en Laura Antonelli. Gebaseerd op de gelijknamige roman van Gabriele D'annunzio.
Chopin, Gluck en Mozart klinken in de salons van L'innocente. De wanden zijn er fraai bekleed, de kleuren vormen een harmonieuze eenheid met de kostuums van de acteurs. Het is de ideale omgeving voor Visconti, maar het is ook een omgeving die geheel wordt aangetast door een fundamentele rot. Een decadentie die wordt gepersonifieerd door Giancarlo Giannini, wiens overspel en jaloezie leiden tot een gruwelijke misdaad; en daar is de essentie van Visconti's esthetiek te vinden. Een schitterend decor, een prachtige vertelling, maar uiteindelijk gaat het toch om de aristocraten die de wereld doen ondergaan. De perfecte vormgeving van zijn films werd uit liefde gecreëerd, maar met nog meer passie verwoest.
Het is vaak geopperd dat de films uit Visconti's laatste jaren, door de nadruk op verval en teloorgang van een verloren tijdperk, stuk voor stuk een voorbereiding waren op zijn geplande verfilming van A la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Visconti over de Recherche van Proust: ‘Hoewel de poëtische kant mij ook interesseert, is de sociale polemiek voor mij van essentieel belang: de ontdekking van een samenleving waarin Proust, heel zijn leven, geneigd is geweest op te gaan, de chic, de beroemde Faubourg. Hij hoopt er deel van uit te maken, er mensen te ontmoeten, betrekkingen met hen aan te knopen en te onderhouden, en stukje bij beetje ontdekt hij dat achter die fascinerende façade slechts ruïnes zijn, dat het slechts een heel zwak bouwsel is dat op het punt staat te ontbinden en ineen te storten. […] Binnen dat sociale kader draaien de psychologische en morele thema's. Natuurlijk ben ik van plan die aan te pakken en de liefde, de jaloezie, de homoseksualiteit er bij te laten komen; maar bovenal de betrekkingen tussen de verschillende personen van La recherche, de bijzonder innige betrekkingen. La recherche lijkt op een enorme veelpuntige ster, waar binnen alles in de knoop raakt en zich ontknoopt. […] Ieder gevoel wordt bij aanraking met een bepaalde werkelijkheid vernietigd. Meer dan de lyriek en het poëtische van de schrijfstijl, is dat vandaag de belangrijkste les van La recherche. ’
bestel kaartjes
