Gemeente-exploitatie van gas, water, elektriciteit, telefonie en tram

Gas, water, elektriciteit, telefonie…de aanbieders op de particuliere markt tieren welig. Eind 19e eeuw was dat net zo. Maar er waren irritaties: te hoge prijzen voor de afnemers, verouderd materieel en slechte dienstverlening, waren velen een doorn in het oog. Radicale liberalen onder leiding van wethouder Willem Treub pleitten voor een meer vooruitstrevende gemeentepolitiek. En zo brachten Treub en kornuiten de particuliere nuts-monopolies in gemeente-handen: gas, telefoon, water en (paarden)tram werden rond 1895 'van de stad’. Amsterdam vervulde in de overheidsexploitatie van nuts-bedrijven landelijk een voortrekkersrol.

Hermans Wals doet promotieonderzoek naar de de 'quaestie' van gemeente-exploitatie van gas, water, tram, telefoon en elektriciteit in het Amsterdam van de 19e eeuw. Uiteraard kijken we ook terug naar de energiebronnen van vroeger en op welke manier bewoners en bedrijven hiervan profiteerden.

Energietransities zijn niet alleen van deze tijd. Vanaf 1847 ging de Amsterdamse stadsverlichting over van olielampjes op verlichting door gas. Dat was geen aardgas, maar gas dat in fabrieken uit steenkool werd gewonnen. Steeds meer woningen kregen gas voor verwarming en om mee te koken. Daardoor nam de vraag naar gas toe. Eind 19e eeuw verrezen de Westergasfabriek en Oostergasfabriek, in 1913 gevolgd door de Zuider- en Noorder-gasfabrieken.

Inmiddels was de overgang van gas naar elektriciteit in gang gezet. De paardentram werd vanaf 1900 vervangen door de elektrische tram. Vanaf 1911 groeide de vraag naar gloeilampen. In deze tijd kregen de eerste arbeiderswoningen elektrische verlichting. 1917 markeert het begin van de elektrische straatverlichting. In 1920 was vrijwel elk huis in de stad aangesloten op het elektriciteitsnetwerk.

DATUM EN TIJD woensdag 26 april | Aanvang 20.00 uur | Zaal open 19.30 uur | Entree € 6,00 | Stadspas met groene stip € 5,00 | Vrienden van Huis De Pinto gratis