Exclusieve buurtvoorstelling

Onderstaand het artikel in de Opnieuw over Feike Boschma en de aankondiging van zijn inmiddels uitverkochte voorstelling in HUIS DE PINTO. U kunt nog wel op de wachtlijst komen. Bel daarvoor 0203700210

“Feike Boschma: De beweging is de essentie”

Poppenspeler Feike Boschma geeft 18 mei een voorstelling in het Huis De Pinto. Feike is een bekendheid in binnen- en buitenland, maar dit wordt zijn eerste voorstelling in eigen buurt. Op zijn 93e, wel te verstaan. Een meester aan het woord.

Op een koude zondagmiddag schuif ik bij mijn overburen Feike en Elleke aan tafel. Een kamer die uitpuilt van prachtige boeken, kunst en poppen. Uitzicht op de Krom Boomssloot. Elleke schenkt wijn en serveert hapjes en Feike vertelt. Ongelooflijk, je gaat bij je buren op bezoek en er gaat een wondere wereld voor je open. Alsof je even mee op reis mag met zijn poppen, zijn verhalen en zijn herinneringen.

Het begon allemaal in IJsbergum, een klein dorpje in Friesland. Feike’s vader was veehouder en zijn kunstzinnige moeder nam de familie mee naar kunstvoorstellingen. Op zolder stond een grote kist met lappen en een spiegelkast. Feike knutselde van lapjes en stokjes figuren in elkaar, liet ze bewegen en zag tot zijn eigen verbazing dat ze tot leven kwamen. “Hee, ze gingen leven. Verbijsterend!” Het fascineerde hem zo dat ’t hem nooit meer zou loslaten. 

De oorlog maakte de wereld heel klein, en Feike moest een tijd onderduiken, maar lapjes waren altijd wel voorhanden. Zijn eerste voorstelling maakte hij in 1945. ”Na de oorlog was er een enorme honger naar cultuur. Iedereen deed alles op straat. Ik had dat witte popje, het witte danseresje, mijn eerste popje, en daar maakte ik een voorstelling mee, dat sloeg toen aan zoals dat heet. Alle marionettenspelers maken altijd een danseresje, omdat het gewicht wegvalt. Een pianist uit Sneek zei, zal ik er muziek bij spelen? Het werd een wals van Chopin”. 

Al gauw na de oorlog ontmoette hij Cilli Wang, toen al door de wol geverfd in ondermeer het anti-fascistische cabaret Die Pfeffermühle. Cilli had een marionettenspeler nodig. Ze zou Feike’s leermeesteres worden, maar langzaamaan groeide er een vriendschap voor het leven. 

In 1947 debuteerde Feike bij Wim Sonneveld. Vervolgens werkte hij samen met onder meer beeldend kunstenaar Peter Struycken, en in de jaren zeventig met mime-acteur Rob van Houten in diens theater “Funhouse”. Tientallen voorstellingen heeft hij in de loop der jaren gemaakt en generaties theatermakers geïnspireerd. Tot zijn eigen verbazing zagen zijn collega’s hem als een vernieuwer. Ter ere van zijn 90e verjaardag werd een portret van Feike Boschma toegevoegd aan de “Eregalerij van Nederlandse Theatergrootheden” met inmiddels 29 anderen.

“Ik vind het heel eervol om een plekje te hebben tussen al die grote theaterpersoonlijkheden. Wonderlijk!”, zegt Feike daarover. “Ach, weet je, alles kwam me een beetje aanwaaien. Zo belangrijk is het niet, de een speelt viool, de ander danst, de ander zingt, ik ben poppenspeler - je doet het, je hebt de aanleg en de kans gekregen, je moet er alert op zijn.” 
Hier is een meester aan het woord die bescheidenheid tot motto heeft gemaakt. 

Verbeelding

Feike maakte zijn figuren altijd zelf. “Mijn poppen zijn bijna altijd abstrakt. Niet concreet. Ik laat graag alles aan de verbeelding over. Het zijn eigenlijk meer transparante lapjes, die ik zo laat beweging dat ze de illusie van een personage oproepen.” Zijn voorstellingen zijn dan ook niet gebaseerd op tekst. 'Ik zoek naar een cadans en motoriek die past bij de natuurlijke beweging van het materiaal. Door de beweging moet de toeschouwer begrijpen wat zich in het leven van die pop af speelt. Zoals de vloedlijn beweegt langs het strand, zo bewegen mijn poppen. De beweging is de essentie, zonder de beweging is er niets” Feike’s voorstellingen zijn niet onder een noemer te vatten. Sommige zijn gebaseerd op sprookjes, sommige op universele thema’s, andere op schrijvers (Pushkin, Heinrich Heine, Garcia Lorca). Jiddische cultuur, Chinese opera, de Duitse klassieken, de Indiase Godenwereld, Franse Chansons, Russische sprookjes…. het komt allemaal aan bod. Even een misverstand uit de weg ruimen: Feike’s voorstellingen zijn geen kindervoorstellingen. 

Leven en Dood

Een blijvende bron van inspiratie zijn de gedichten van Frederico García Lorca. "De poppen die ik voor Lorca maakte waren altijd de mooiste. In zijn gedichten zit een spanning tussen leven en dood. Juist als we dood dreigen te gaan wordt het leven zo leuk en interessant. Dood is het zout in de pap. Een bloem is mooi, maar we weten: straks verwelkt ze. Dat geeft de spanning waardoor we van die bloem houden en waardoor die 
bloem kwetsbaar is." Die spanning tussen Leven en Dood zit ook in Feike’s poppenspel. Dat schreef Greet van 
der Krieken al in een interview bijna 20 jaar geleden het leven en de dood mee verbeelden, het is hun grootste en tegelijkertijd hun enige drama. Iedere toeschouwer weet dat de marionet maar een lap is, maar door Feike komt ze tot leven, beeldt liefde en haat uit, vertedert ons, laat ons lachen. Maar zodra het doek 
valt ligt daar op tafel gewoon een lap. Dat is de essentie van het poppenspel van Feike”.5

De Nieuwmarktbuurt

Feike en Elleke wonen sinds 1971 aan de Krom Boomssloot. “Daarvóór woonden we in de P.C.Hooftstraat. Dat klinkt heel luxe maar het was een uitgewoond pand. Dus we zochten iets anders. In 1971 vonden we dit. We zijn er erg gelukkig mee. Al 43 jaar!” “We hebben de Nieuwmarktrellen meegemaakt. Maar ik ben niet zo’n held, hoor. De buurt is in zoverre achteruitgegaan dat de winkeltjes weg zijn. In die tijd bestond Albert Heijn al maar om principiële redenen gingen we naar de kleine winkeltjes. Er was een melkwinkeltje, Klaas in de Bethaniënstraat, die bracht de melk rond. Gerrit van Beeren, de groentenman, had wel 6 soorten aardappelen. 
Het leuke van deze buurt is dat we zo gemengd zijn. En dat we geen pretenties hebben. We zijn heel gewoon. Incognito.”

Optreden in het Huis de Pinto

Op 18 mei gaat Feike weer optreden. En wel in het Huis de Pinto. Dat gaat  binnenkort zijn deuren opengooien als “literair-cultureel centrum voor de buurt”. Feike heeft in allerlei landen opgetreden: Zuid-Afrika, Portugal (“ik heb daar een week lang cursus gegeven, in het Frans, maar ik denk in het Fries!”), Griekenland. “Maar in 
mijn eigen buurt: nog nooit! Dit optreden in Huis de Pinto in mei zal de eerste keer zijn”. Feike zal de voorstelling verzorgen samen met Matthias Kadar, componist, gitarist, zanger; en saxofoniste Hester Cnossen.
 
De poëzie

Mijn volgende ontmoeting met Feike en Elleke, en dit keer ook met de componist en vriend van Feike, Matthias Kadar, is in Feike’s atelier, beneden. Daar zit Feike nog iedere dag, en geeft vorm aan nieuwe ideeën. Ideeën te over! Want, hoe was het ook al weer: “beweging is de essentie”. Overal prijken poppen. Nouja, lapjes die ieder moment totleven kunnen komen. En meeluisteren. “Kijk, dit… (hij pakt een gedaante van zwarte voile en gitzwart haar) …dit is Juliette Gréco.… En dit (pakt voorzichtig een stokje met wat tere witte tule…) …. dit is het witte danseresje, mijn eerste popje….”. Is het toeval dat je eerste popje een danseresje was, en je levenspartner Elleke ook danst? “Haha, ja, schrijf dat maar op! Maar er is ook veel zielsverwantschap tussen ons, hoor – het muzische, de poëzie.”

Welmoed Koekebakker